Na jaren van redetwisten en steggelen is de kogel door de kerk: de VVD wil nu ook formeel af van de moraal. Na het zomerreces zal de Minister van Economische Zaken en Klimaat een wetsvoorstel indienen waarin argumenteren op basis van morele overwegingen niet langer is toegestaan. Zoals in de meeste politieke discussies waar de VVD aan het langste eind trekt, zal de wet nu met absolute zekerheid prevaleren. De partij vindt dat als iets wettelijk ‘in de haak’ is, eventueel morele overwegingen er niet toe doen.
Heel af en toe overweegt een VVD’er nog in morele termen, zoals onlangs Klaas Dijkhoff over de ‘immorele salarisverhoging’ van een ING-topman. Deze situaties mogen we zien als uitzonderingen, aldus een zegsvrouw van de partij. “Wetten, regels, afspraken: daar gaat het om voor de bepaling van wat wel en niet mag. En daarmee slaan we discussies efficiënt plat, als er ook maar een spoor van morele verantwoording of overweging wordt gevraagd van bewindslieden. Wat uiteindelijk de belastingbetaler ten goede komt: politici en ambtenaren zijn niet gratis en discussiëren al genoeg”, stelt de woordvoerder.
Zij vervolgt: “Een praktisch voorbeeld. Als Shell volgens nu eenmaal vastgestelde afspraken 7 miljard belastinggeld mag schenken aan aandeelhouders, dan hoeven we daar niet over te discussiëren, immers afspraak is afspraak. Premier Rutte beroept zich in zo’n debat dan op ‘de wet’, zodat hij geen verantwoording hoeft af te leggen. Een tactiek die onze medewerkers de afgelopen jaren talloze keren al succesvol toepasten. Dat zo’n verantwoording volgens sommigen in morele zin wel ‘moet’, doet over enige maanden juridisch niet meer ter zake, mits het wetsvoorstel aangenomen wordt natuurlijk.”
Meer dan 20 jaar geleden kwam de discussie over moraal ook al aan de orde. In een artikel in Trouw werd liberaal denker Isaiah Berlin aangehaald om samen te vatten waar het om gaat: “Onbegrensde persoonlijke vrijheid is onverenigbaar met ofwel sociale gelijkheid, ofwel het minimum aan maatschappelijke organisatie en maatschappelijk gezag. De noodzaak bestaat uiterst voorzichtig te laveren tussen de Scylla van individualistische atomisering en de Charybdis van collectivistische onderdrukking.”
De in het artikel genoemde medewerkers van de TeldersStichting (het wetenschappelijk bureau van de VVD) zijn intussen vervangen door voorvechters van de weg naar die ‘individualistische atomisering’. Daarbij wordt het geheel der atomen typisch ‘gereguleerd door de onzichtbare hand der vrije markt’, zoals grondlegger van het liberalisme Adam Smith reeds in de 18e eeuw schreef.
Fleur de Beaufort van de Stichting: “Juist om ons als individuen te kunnen ontplooien, opdat eenieder naar zijn of haar eigen aard succes kan beleven, zijn zo weinig mogelijk hindernissen nodig. De wet én de moraal? Laten we ons beperken tot één. Een duidelijke, in spreekwoordelijk beton gegoten zekerheid. Laten we eerlijk zijn, dan is het niet efficiënt om voor de moraal te kiezen. En zelfs het stelsel van wetten kan eenvoudiger, zodat ook de gemiddelde Nederlander weer tot wasdom kan komen. Keep it simple, stupid!”
Haar collega Charlotte Lockefeer vult aan: “Natuurlijk is het zo dat die sturende hand aan sommigen fluwelen strelingen toebrengt, terwijl anderen eerder een ijzeren vuist ervaren. Maar zulke bijeffecten zien we bij welke aansturing van een systeem dan ook. Juist voor slachtoffers van dergelijke situaties hebben we vanzelfsprekend ook regels en wetten.”
“Bijvoorbeeld: als een willekeurig succesvol Nederlands bedrijf, neem de NAM, voor miljarden geschaad wordt omdat in Groningen niet langer naar aardgas geboord mag worden, dan verdient zo’n bedrijf uiteraard een ruimhartige vergoeding. Immers, er gaat opeens een streep door de heldere afspraak tussen Staat en bedrijf over de toegestane winning. We hebben dan weinig aan morele discussies; die vertragen de vooruitgang maar en brengen aandeelhouders en daarmee het bedrijf in gevaar. Liever beperken we ons tot regels en afspraken. Het is daarnaast uiteraard geen toeval dat zo’n compensatie ook moreel helemaal klopt.”
Om de puntjes op de i van het voorstel te zetten zullen ambtenaren van het Ministerie en enkele politici zich de komende dagen terugtrekken op het conferentieschip N.N.T., dat de VVD voor deze gelegenheid ter beschikking stelt. De conceptwet gaat na de zomer richting Ministerraad, daarna naar Raad van State, Tweede Kamer en tot slot Eerste kamer. Worden deze stations succesvol gepasseerd, dan kan naar verwachting de wet in het najaar van 2019 in werking treden.
Wees de eerste om reactie te geven