Kanker of terreur? Nederlander blijkt extreem irrationeel

Angst voor de dood kennen we allemaal. Deze uit zich direct en indirect op allerlei manieren. Zo lijkt in Nederland een grote angst voor terreur te bestaan. Die zou maar zo onze veilige, gezellige Hollandse levens om zeep kunnen helpen. Hoe logisch is die angst? We pakten de cijfers erbij en wat blijkt: de Nederlander is extreem irrationeel en laat zich graag bedonderen met psychologische trucjes.

“Hoewel zeven op de tien Nederlanders aangeven zich wel eens zorgen te maken over een mogelijke aanslag hier, is een veel kleinere groep bang om zelf slachtoffer te worden: dertig procent.”

Aldus dagblad Trouw vorig jaar. We mijden bepaalde plaatsen, letten extra goed op in het openbaar, en stemmen steeds meer op bepaalde politieke partijen die inspelen op de angst.

Geert Wilders sprak vorig jaar van een ‘slagveld’ in Europa en er zou snel meer aandacht moeten komen voor terrorismebestrijding. De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) doet allicht uitmuntend werk. Wat de oorzaken ook mogen zijn, het feit is dat we niet serieus hoeven te vrezen.

Er zijn andere oorzaken die ons leven verpesten en beëindigen. Dat zijn veel grotere redenen dan terreur, zodat het goed is ze beter te begrijpen. Daardoor kunnen we deze beperken.

We koppelen angst voor nu aan de dood. Dat rekent makkelijker, omdat een mens nu eenmaal leeft of dood is. Ergernissen, ziektes, etc. maken het leven ook minder prettig, maar die zijn zeer divers en minder duidelijk, zodat het lastiger is iets zinnigs hierover te zeggen.

Wat zegt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) over doodsoorzaken? We lichten enkele uit de gegevens van het CBS.

In totaal gingen er volgens het CBS de afgelopen 20 jaar 2.793.309 (bijna 2,8 miljoen) mensen dood in Nederland. Dan blijkt bijvoorbeeld:

• Ongeveer 1 op de 3 sterfgevallen was vanwege een hart- en vaatziekte.
• Ongeveer 1 op de 3 sterfgevallen was vanwege een vorm van kanker.
• Ongeveer 1 op de 14 sterfgevallen was vanwege longkanker.
• Ongeveer 1 op de 43 sterfgevallen was vanwege suikerziekte.
• Ongeveer 1 op de 86 sterfgevallen was vanwege zelfdoding.
• Ongeveer 1 op de 170 sterfgevallen was vanwege een verkeersongeval.
• Ongeveer 1 op de 898 sterfgevallen was vanwege moord of doodslag.
• Ongeveer 1 op de 1615 sterfgevallen was vanwege verdrinking.

Dus, om een nog beter idee hiervan te hebben: als je iemand wilt vinden die is overleden aan longkanker, dan heb je gemiddeld zo’n 14 sterfgevallen nodig – en 1 daarvan is gestorven aan longkanker. Neem je 898 overledenen, dan zal gemiddeld 1 daarvan door moord of doodslag om het leven zijn gekomen. De kans dat je jezelf vermoordt is bijna 10 keer zo groot als de kans dat iemand jou vermoordt.

Hoe zit het met die speciale soort moord of doodslag, namelijk die door terreur? In de afgelopen 20 jaar zijn 9 mensen overleden als gevolg van terreur. Dit meldt de internationale terreurdatabase.

De slachtoffers:

• Pim Fortuyn (extreemlinkse terreur, 2002)
• Theo van Gogh (moslimterrorisme, 2004)
• Zeven doden door Karst Tates (terreur tegen het Koningshuis, 2009)

(Mocht je gaan kijken in de database: één genoemde aanslag in 2016 te Dordrecht kende geen doden, althans dit wordt nergens gemeld of bevestigd in de Nederlandse media.)

Hoe verhoudt zich dit tot bovenstaande oorzaken, waar we bang voor mogen zijn? Dat kunnen we eenvoudig op dezelfde manier uitrekenen: ongeveer 1 op de 310368 sterfgevallen was vanwege terreur. Vergelijk dit nog even met de 30% Nederlanders die bang is getroffen te worden door terreur. Een absurde verhouding.

Nemen we nu slechts de moslimdader (met één sterfgeval – Theo van Gogh), dan gaat het dus om precies 1 op de 2.793.309 sterfgevallen. Dat zijn inderdaad álle sterfgevallen van de afgelopen 20 jaar.

By the way, wellicht een aparte discussie waard: ’terreur’ is ook maar een label. We zouden net zo goed kunnen zeggen dat het ‘moord door psychiatrische gestoordheid’ was in alle drie gevallen.

In elk geval, als we in Nederland wat rationeler bang zouden zijn, zouden we het dus met elkaar veel meer moeten hebben over de oorzaken van vooral kanker en hart- en vaatziekten. De kans is namelijk meer dan 180.000 keer groter dat je aan problemen met kanker of hart-/vaatziekte overlijdt in Nederland, dan aan de gevolgen van terreur. Zie de grafiek hierboven.

Zoals gezegd, toch zijn 3 op de 10 Nederlanders serieus bang dat hen iets overkomt vanwege terreur. Hoe zit het met de angst voor bijvoorbeeld suikerziekte, kanker, etc.? En wat doet men eraan om die kansen te verkleinen?

We kennen organisaties die garen spinnen bij de angst voor (moslim)terreur, vooral enkele politieke partijen. Maar welke partij, welke organisatie of welk bedrijf maakt zich hard tegen de genoemde verziekende oorzaken waar we écht bang voor moeten zijn?

Dat is zo eenvoudig niet te zeggen. Wat iets makkelijker te zeggen is: wat kunnen we eraan doen? Een kort antwoord op deze vraag is: leefstijl.

Eet meer groente en fruit. Slaap voldoende. Eet minder. Drink minder alcohol. Doe de dingen waar je plezier in hebt en liefst ook waar je goed in bent. Stop met roken. Ga meer bewegen. Eet minder vlees. Vermijd stress. Eet minder suiker. Houd rekening met elkaar en gun elkaar wat.

Dit soort dingen dus. Een mooi lijstje uit de wetenschap staat hier (Engels).

Toch vinden veel Nederlanders dat onze nare, betuttelende overheid ons met rust moet laten, als het om leefstijl gaat. Maar: de overheid moet keihard ingrijpen als het om die andere doodsangst gaat, terreur dus. Een beetje vreemd, gezien de cijfers?

Nee, we zijn verwende gewoontedieren. We houden niet echt van nieuwe, spannende en onverwachte dingen. Zoals terreur, misschien?

Maar helaas, terreur is niet nieuw, integendeel. Kijk naar deze grafieken. Het terrorisme is gekrompen en recent kwam de Amerikaanse overheid met de nieuwste cijfers voor de gehele wereld: terreuraanslagen en -doden zijn inderdaad afgenomen.

Wel is het zo dat het aantal ‘kopvodden met soepjurken’ in ons straatbeeld is toegenomen. Aan dat beeld is intussen een opgeblazen angst gekoppeld, bij velen.

Wat nieuw is: de marketing rondom terreur is werkelijk naar een formidabel niveau gegroeid, de afgelopen jaren. Volg simpelweg het nieuws en zie wat het met je doet.

Niet alleen de propaganda van bijvoorbeeld Islamitische Staat (IS) is geweldig, ook die van tegenstanders van IS mag er zijn. Beide maken ons irrationeel bang.

Dat we bang worden heeft ook te maken met het tastbare: een anders dan wij uitziende persoon met ‘kopvod met soepjurk’ (=marketingterm dus) zou zo maar eens een bommetje kunnen gooien. Die mogelijke terrorist is duidelijk herkenbaar. Dat risico zie je concreet op straat lopen.

Je eetgewoonten, het verkeer, je sigaretje, je dagelijkse werkstress, je gebrekkige lichaamsbeweging: ze zijn allemaal vaak al langer aanwezig in ons leven en veel minder tastbaar. Toch zou je daar veel angstiger voor moeten zijn, als je kijkt naar de cijfers tenminste.

Het laatste probleem is: bij terreur zijn ánderen schuldig, zíj moeten zich aanpassen. Maar om de veel belangrijkere doods(angst)oorzaken te verminderen, moeten wij zelf aan de slag. We zijn eigenlijk zelf ‘schuldig’. Wij moeten meer groenten en fruit eten, stoppen met roken, etc.

En dat is heel, heel lastig voor irrationele gewoontedieren. Als lezer ben je dat natuurlijk niet, vanzelfsprekend. Maar die ander, zoals je buurman, natuurlijk wel. Alhoewel de cijfers je geen gelijk geven hierin. Gemiddeld gezien ben je ook een gewoontedier.

Kijk nog maar eens hierboven en oordeel zelf of je enigszins logisch tot je standpunten en misschien zelfs angsten bent gekomen.

Tot slot: waarom berichten veel nieuwsmakers zo sensationeel over het onderwerp? Omdat sensatie scoort, natuurlijk. Nieuwsmakers zijn tegenwoordig ook concurrenten van elkaar. Het is echter jammer dat veel (sensationeel) nieuws ons ook chagrijnig en neerslachtig maakt en allerlei belangrijke onderwerpen van de langere termijn onderbelicht houdt. Dus één extra gratis tip voor een gezonder en langer leven: volg het nieuws veel minder. Of stop ermee.

PS: steek je nu uit irritatie of baldadigheid een sigaretje op, bedenk dan: de kans op sterven aan longkanker is in Nederland meer dan 21.000 keer groter dan dat je zou sneuvelen bij een terroristische aanslag.