Een nationale adviesgroep onder leiding van traditiekenner Bram van der Vlugt concludeert na onderzoek dat de figuur van Zwarte Piet het beste op korte termijn uitgefaseerd kan worden. Wie dacht dat het aanbevolen alternatief de ‘roetveegpiet’ zou zijn, komt echter bedrogen uit: Piet wordt wit.
De adviesgroep, met vertegenwoordigers uit overheid, bedrijfsleven, wetenschap en maatschappelijke organisaties, presenteerde gisteren in de Tweede Kamer haar onderzoek en advies. De groep deed het afgelopen halfjaar onderzoek naar de historie van Sinterklaas’ rechterhanden en interviewde talloze Nederlanders over voorkeuren. De meningen werden gepeild van extreme voor- tot hardnekkige tegenstanders en alles daar tussenin.
Geschiedenis
Historisch, zo stelt de groep, heeft Piet vele gedaanten en typeringen gekend. Van boosaardige angstzaaier die kinderen geselt en meeneemt naar Spanje, tot de wat dommige en/of vrolijke kindervriend, bij wie je een potje kunt breken. De kleur varieerde ook: allerlei tinten zijn gevonden in de archieven. Zo blijkt uit onderzoek dat in 1925 Piet (ook) wit was. Er zijn tekeningen en foto’s van te vinden.
Voor wie dus ’terug wil naar die goede oude tijd’ of zelfs zijn levensgeluk denkt te ontlenen aan tradities, zou bij zichzelf te rade moeten gaan. Een standaard-Piet is er eigenlijk nooit geweest. Wel is duidelijk dat er in de figuur van Zwarte Piet raciale aspecten voorkomen, die als racistisch opgevat kunnen worden, zélfs als ze (heden ten dage) niet meer zo bedoeld zijn.
Advies
De adviesgroep komt met de aanbeveling om de klassieke knecht Witte Piet te laten heten en ook in die kleur (wit) te schminken. In de analyse zijn talloze factoren en belangen meegewogen. De oplossing is zo veelomvattend dat men spreekt van een veelsnijdend zwaard. Het voorstel staat overigens los van recente verschijningen van witte Pieten, die eerder nog stonden voor protestgeluid dan een werkelijke oplossing.
Enkele van de algemene voordelen die het rapport noemt:
- Schminkfabrikanten hoeven slechts over te stappen van grootschalige productie van zwart, naar wit.
- Piet blijft een wat raadselachtige figuur, niet zeer duidelijk herkenbaar, wat gunstig is voor de opvattingen van kinderen.
- Wit wordt geassocieerd met onschuld, openheid: naar kinderen een betere keuze dan zwart.
- Sinterklaasliedjes hoeven nauwelijks gewijzigd te worden, gezien de termen ‘witte’ en ‘zwarte’ bestaan uit twee lettergrepen met dezelfde beklemtoning. De roetveegpiet past hier veel minder goed.
Twee andere bezwaren die bij de roetveegpiet worden genoemd: ten eerste blijkt dat schoorsteenvegers steeds meer last van plagerijen en beledigingen ondervinden. Ze worden vergeleken met roetveegpiet, die een ’trieste karikatuur van de hedendaagse schoorsteenveger’ zou zijn. Ook is roet niet meer van deze tijd. We zien steeds meer kinderen die de schoen zetten bij de warmtepomp, in plaats van de (vervuilende) kachel of haard.
Voor- en tegenstanders
Voorstanders van Piet mogen in hun nopjes zijn met de nieuwe versie. Deze is immers te bewonderen in de eigen favoriete kleur en dan nog sterk benadrukt. Het advies voorziet ook in een vorm van vergelding naar de tegenstanders. Immers, elke persoon die Piet speelt, inclusief mensen met een donkere teint, zullen zich moeten schminken in een extreme versie van de kleur die door pro-Pieten gezien wordt als superieur.
“Een zekere vergelding hoort bij de oplossing van het probleem”, aldus het rapport: “De opgekropte boosheid kan daardoor losgelaten worden, de lucht klaart op.”
Tegenstanders herkennen vanzelfsprekend het grootste voordeel: Piet is niet meer zwart. Bovendien bestaat voor hen ook een vorm van vergelding in de oplossing: de kans is groot dat Witte Piet gezien gaat worden als karikatuur van de typische Nederlander.
Voor Nederlanders zonder duidelijke mening of voorkeur (volgens het rapport minimaal 75%) is het grootste voordeel van de oplossing dat “het gezeik eindelijk een keer ophoudt en we verder kunnen met problemen die echt van belang zijn”.
Over verdere uiterlijke kenmerken van Piet noemt het rapport dat deze gehandhaafd kunnen blijven, “al komt de krullenpruik vermoedelijk beter tot zijn recht in dezelfde witte kleur.” Mogelijk nadeel is de kapitaalvernietiging van bestaande zwarte pruiken.
Sinterklaas ook onder vuur
Ook lezen we in het advies kort over de figuur van Sinterklaas. Immers, voor Piet is een duidelijk toekomstbeeld geschetst. Op Sinterklaas bestaat intussen ook de nodige kritiek. Steeds meer bevolkingsgroepen stellen zich gediscrimineerd te voelen of belachelijk gemaakt te worden:
- Sinterklaas zou vanzelfsprekend altijd blank zijn (alternatief: hij kan eventueel ook gekleurd zijn).
- Sinterklaas zou te veel doen denken aan een katholieke bisschop, wat gevoelig ligt bij velen (alternatief: hij kan eventueel Nederlands Hervormd, agnostisch of zelfs islamitisch gekleed kunnen zijn; of hoe dan ook).
- Sinterklaas zou altijd mannelijk zijn, wat seksistisch is (alternatief: hij zou eventueel vrouwelijk kunnen zijn).
- Sinterklaas zou hoogbejaard zijn, terwijl de jeugdwerkloosheid enorm is, dus: leeftijdsdiscriminatie (alternatief: hij zou eventueel veel jonger kunnen zijn; zonder gezichtsbeharing of met een correct getrimde baard, in een kleur anders dan wit).
Uitvoering en vervolg
Een mogelijk zwak punt uit het rapport is volgens De Sandaal: het advies kan niet afgedwongen worden. Sinterklaas kent geen juridische status: “De hoop is op de intelligentie van het volk. Als we de voordelen tot ons laten doordringen, dan is dit de beste keuze. En wie wil er nu niet beter af zijn? We hopen ook op sociale druk vanuit gematigde of neutrale Nederlanders.”
Het vervolg op het huidige rapport zal nader onderzoek publiceren naar de mogelijkheden van invoering en acceptatie van het advies, en naar de verschijning van Sinterklaas. Zo worden de genoemde adviezen verder uitgewerkt. Dit rapport wordt medio 2020 verwacht, zo rond het moment dat de eerste pepernoten de supermarkten vullen.
Reacties van organisaties met een stevige stem in de discussie (zoals Kick Out Zwarte Piet en Ongehoord Nederland) zijn op het moment van schrijven van dit artikel nog niet bekend.
Reacties zijn gesloten.